Υπατία και Εξουσία

«Είναι επικίνδυνο να έχει κανείς δίκιο, αν η εξουσία έχει άδικο»

Υπατία και Εξουσία,

Ας μιλήσουμε και για τα δύο!

Χαιρετώ σας και ευχαριστώντας τον αγαπητό Αθανάσιο Μερτζιανίδη για την πρόσκληση , καθώς επίσης και τους διοργανωτές, της σημερινής εκδήλωσης, τον Προμηθέα Πυρφόρο και τον Κήπο της Ελεύθερης Σκέψης  για την φιλοξενία του χώρου.

Υπατία και εξουσία.

Ποια  ήταν  η Υπατία;

Ποια ήταν τότε  η εξουσία ;
Ποια είναι η εξουσία σήμερα;

Η εξουσία τότε ανερχόμενη και ευνοούμενη από την κυριαρχία του ποσειδώνιου θυμικού, ήταν ο χριστιανισμός και θα ήταν για τους επόμενους αιώνες  μέχρι το  τέλος της  διχιλιετίας αφήνοντας πίσω διαιρεμένη την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Προφανώς ο ιδρυτής του, είπε ΝΑΙ στο πειρασμό της ερήμου.
Οι αυτοκρατορίες πέφτουν μα οι θρησκείες μένουν. Πρωτίστως η εξουσία είναι συνήθως θρησκευτική, διότι καμία μάζα και κανένας λαός δεν μπορεί εύκολα και άλλως να κυβερνηθεί. Πόσο μάλλον σε μια αυτοκρατορία πολυεθνική  " Υπήκοων Εθνών".

Η Υπατία ήταν μαθηματικός αστρονόμος, εφευρέτης φιλόσοφος και το κυριότερο ήταν μια γυναίκα ανεξάρτητη και με πρωτογενή σκέψη, κάτι που είναι ασυγχώρητο σε όλα τα συστήματα εξουσίας. Όχι πως αν  ήταν άνδρας θα τύχαινε διαφορετικής μεταχείρισης, διότι η εξουσία φοβάται εξ ίσου και πιο πολύ, την αρσενική  αρχή, όπως μας διδάσκει ο μύθος του Κρόνου και του Ουρανού του μεγάλου εξουσιαστή.

Έτσι λοιπόν οι καλύτεροι άνδρες και γυναίκες εξοντώνονται  από το σύστημα όταν νιώθει πως είναι απειλή. Δολοφονούνται εξορίζονται περιθωριοποιούνται  και αυτοκτονούνται.

Ο Καποδίστριας, ο Λιαντίνης, ο Συκουτρής, ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Θεμιστοκλής και άλλοι πολλοί,  σε παραδείγματα συναφή.

Η εξουσία έλκει τους διεφθαρμένους και διαφθείρει τους καλύτερους, δυστυχώς για αυτό είμαστε και σήμερα σε αυτή την κατάσταση. Να κυβερνούν οι χειρότεροι  την άβουλη μάζα ποδηγετώντας την.

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο και κατανοώντας την ιστορία με αξιολογική  ουδετερότητα  και νηφαλιότητα προς χάριν της γνώσης, βλέπομε τους ρόλους και τους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας στην μεγάλη σκηνή του κόσμου. Η Υπατία  ο Ορέστης, ο Συνέσιος…. ο  Θεοδόσιος, ο Κύριλλος, όταν ξεκινούσε η Εποχή των Ιχθύων.
Αλληγορικά θα λέγαμε πως ξεκινούσε η Οδύσσεια του Ανθρώπου με τον Οδυσσέα  και τους συντρόφους του να καταβροχθίζονται στη σπηλιά του Πολύφημου Υιού και στα πυρά κολαστήρια της "ιεράς"  εξέτασης,  τις Σειρήνες της  "Αγάπης", την Καλυψώ και τα μοναχικά κελιά  που τάζουν την αθανασία, πατριαρχείο και βατικανό και το νησί των Φαιάκων όταν φθάνει ο Οδυσσέας με τον διαφωτισμό και υπογράφονται τα ανθρώπινα δικαιώματα  και παραχωρείται το σύνταγμα  στα λευκά χαρτιά της Λευκοθέης.

Κόρη του  Θέωνος,  η υπέρτατη Υπατία, ετυμολογία του ονόματος, ταξίδεψε στην Αθήνα και στην Ιταλία. Στην Αθήνα παρακολούθησε μαθήματα στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας, αλλά μαθήτευσε και κοντά στον Ιεροκλή.

Επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια, δίδαξε φιλοσοφία και μαθηματικά, και αποτέλεσε πόλο έλξης για τους διανοούμενους της εποχής, ενώ έκανε και εκτενή και ουσιώδη σχόλια στα μαθηματικά έργα του Διόφαντου και του Απολλωνίου. Δυστυχώς, αν και  υπήρξε πολυγραφότατη, κανένα από τα έργα της δεν σώζεται και έχουμε μόνο αναφορές για αυτά. 

Εκτός από φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος, κατείχε και την προεδρία της Νεοπλατωνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας και ήταν ένα άτομο άξιο σεβασμού, που ασκούσε επιρροή στους σημαντικούς άρχοντες της Αλεξάνδρειας αλλά και της Μεσογείου. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ορέστης, ο Ρωμαίος έπαρχος. Συναντιόντουσαν πολύ συχνά και μιλούσαν κυρίως για πολιτικά ζητήματα. Η Υπατία ασκούσε επιρροή όχι μόνο στην Αλεξάνδρεια, αλλά και στη Κωνσταντινούπολη, στη Συρία και στην Κυρήνη και έκανε μάλλον έκανε δύο είδη μαθημάτων. Ένα ιδιαίτερο, για την ελίτ των μαθητών της και τα δημόσια κηρύγματα της. Ήταν αγαπητή απ’ όλο τον κόσμο και οι διάφοροι επικεφαλής την συμβουλεύονταν πολύ συχνά.

Η Υπατία σχολίασε την Αριθμητική του Διόφαντου, έγραψε τον Αστρονομικό Κανόνα και τελειοποίησε τον Κώνο του Απολλώνιου . Επίσης συνεργάστηκε με τον πατέρα της για τον σχολιασμό του 3ου τόμου της Αλμαγέστης και βοήθησε τον μαθητή της Συνέσιο στην κατασκευή ενός αστρολάβου και ενός υδρομέτρου. Ήταν μια σεβαστή και επιφανής δασκάλα, αρκετά χαρισματική και αγαπητή στους μαθητές της. Πηγές αναφέρουν ότι είχε φυσική ομορφιά και φορούσε απλά ρούχα. Έδινε δημόσιες διαλέξεις και ίσως διατηρούσε κάποιου είδους δημόσιο γραφείο. 

Το λεξικό του Σουίδα αποκαλύπτει ότι η Υπατία έγραψε ένα τόμο με τίτλο Ο Αστρονομικός Κανών, καθώς επιδίωκε να μελετήσει και να εμβαθύνει περισσότερο στους τομείς των μαθηματικών του πατέρα της.

Επιπλέον σημείωμα στο λεξικό του Σουίδα αναφέρει τους τίτλους των έργων της Υπατίας, ενώ έχουν χαθεί τμήματα αυτών όπου η Υπατία ανέλυε τους κώνους του Απολλωνίου και την αριθμητική του Διόφαντου. 

Ο πιο γνωστός μαθητής της είναι ο Συνέσιος της Κυρήνης. Στα γράμματα του Συνέσιου μας δίνονται κάποια ονόματα μαθητών της Υπατίας που επικυρώνουν το ταλέντο και τη φήμη της. Για να καταλάβουμε την δύναμη και τη μόρφωση των μαθητών της, ο Συνέσιος έγινε ο Επίσκοπος της Κωνσταντινουπόλεως, 

Πολλοί θεωρούν υπεύθυνο για τον θάνατό της τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο και τις διαταγές του. Η πιο αξιόπιστη πηγή για τον θάνατό της είναι από τον Σωκράτη τον Σχολαστικό, που έγραψε γι’ αυτόν 25 περίπου χρόνια αργότερα. 

Στις 27 Φεβρουαρίου του 380 , ο  ισπανικής καταγωγής Θεοδόσιος αναγνώρισε τον Χριστιανισμό ως την επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας δηλώνοντας «επιθυμούμε όλα τα διάφορα υπήκοα έθνη [...] να ακολουθούν την Θρησκεία που παραδόθηκε στους Ρωμαίους από τον άγιο απόστολο Πέτρο» και στις 8 Νοεμβρίου του 392 έθεσε εκτός νόμου τις αρχαίες θρησκείες. Πεθαίνει όμως το 395 και  βασιλιάς γίνεται ο Αρκάδιος μέχρι το 408. Μετά  η αυτοκρατορία μένει στα χέρια του 7 χρονου γιου του και της αδελφής του Πουλχερίας.
Ο Κορδάτος λέει πως τα έθνη είναι εφεύρεση του καπιταλισμού, αλλά ο Θεοδόσιος  μιλάει πριν τον καπιταλισμό  για αυτά  και τα θέλει ΥΠΗΚΟΑ με μία θρησκεία, ευκολοκυβέρνητα.

Ο Θέων υπήρξε ο τελευταίος διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Ο Θέων πεθαίνει το 405 και η Υπατία 10 χρόνια μετά δολοφονείται άγρια. 

Τι  έκανε η Υπατία; Τι θα μπορούσε να κάνει; Τι δεν έκανε ο Ορέστης τι κάνανε οι υπόλοιποι είναι ερωτήματα εύλογα.

Ο  Πέτρος, ο δολοφόνος   παραβολάνος,  έκανε αυτό που του υπαγόρευε η θρησκεία του. Για το χριστιανισμό, η γυναίκα είναι  η αιτία της αμαρτίας και πρέπει να βασανισθεί και να υποφέρει, ακόμη και σήμερα απαγορεύεται  η είσοδος της γυναίκας στην Αθωνική πολιτεία και  το χρίσμα της ιεροσύνης. Ο Κύριλλος έπαιζε τα παιγνίδια εξουσίας ότι κάνουν σήμερα οι θρησκευτικοί ταγοί,  πότε διαβάζουν όταν  γύρω τους όλα μπαίνουν στον πάγο  ποιώντας την νήσσα  και πότε θυμούνται  το μακεδονικό με κορώνες εθνικισμού κάτι που επίσης απαγορεύεται από την επίσημη αρχή, γιατί ο εθνικισμός θεωρείται σήμερα επίσημα, αίρεση. Ο χριστιανισμός είναι διεθνισμός όπως και ο κομμουνισμός και ο φιλελευθερισμός. Τώρα πως μερικοί είναι και χριστιανοί και εθνικιστές και κομουνιστές και φιλελεύθεροι καπιταλιστές μόνο η μεταφυσική μπορεί να απαντήσει στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής και της προκρούστειας  αντιφατικής νοηματικής. Φυσικά η απάντηση μπορεί να είναι λιγότερο περίπλοκη απαντώντας στην ερώτηση του Κόμη Μοντεχρίστου:
Ποιος κερδίζει από όλα αυτά και τι;
Τι κακό έχει ο διεθνισμός; Εξαρτάται τι διεθνοποιεί και για ποια ισότητα εννοεί. Ισότητα στη φτώχεια,  αντινόηση, στη φυλακή με εξουσία μια πολυεθνική; Αυτό  όμως είναι άλλο θέμα.

Ο Ορέστης έπαρχος  τότε , αν και με κάποια εξουσία με  πολλές φιλοσοφικές τάσεις δεν μπόρεσε να προστατεύσει την γυναίκα που αγαπούσε και  φεύγει με απογοήτευση και πίκρα πολύ. Ίσως είχε την απειρία.

Η Υπατία ρομαντική  ονειροπόλος όπως όλοι οι πραγματικοί φιλόσοφοι, βρέθηκε στο έλεος του ενός ζωώδους πλήθους, χωρίς στρατηγική, γιατί δεν φθάνει μόνο η φιλοσοφία χρειάζονται και τα όπλα και η Αθηνά καλά  τα κρατεί. Η Σοφία ένοπλος  μπορεί να σταθεί και σωστά το ξίφος της δύναμης να χειριστεί.

Δύναμη χωρίς σοφία είναι βαρβαρότητα , αλλά και σοφία χωρίς δύναμη  δεν είναι Σοφία.

Η Υπατία  είχε την καθαρότητα ενός  παιδιού,  μόνο ένα παιδί μπορεί πραγματικά να φιλοσοφεί γιατί ρωτά και ξαναρωτά και απορεί. Θαυμάζει και απορεί. Αυτό είναι η γέννηση της φιλοσοφίας και ολοκληρώνεται με του Σωκράτη ,τη μαιευτική.

Φιλοσοφία λέει ο Χάιντεγκερ είναι του ερωτά περί ασυνήθιστων.  Είναι έτσι; Μάλλον;

Ρωτούσε φαίνεται και η Υπατία και απαντούσε κιόλας και αυτό ήταν ενοχλητικό.

Οι ασυνήθιστοι λοιπόν άνθρωποι είναι ενοχλητικοί ,ειδικά οι ελεύθεροι γιατί αυτό που ενώνει τους ανθρώπους είναι τα δεσμά σε μια φυλακή και θέλουν να παραμείνουν σε αυτή, ειδικά όταν την έχουν συνηθίσει. Δύσκολα παίρνουν την απόφαση του Πεταλούδα, από το ομώνυμο έργο, να πετάξουν στο άλμα για την ελευθερία.

‘Όμως τα πράγματα έγιναν όπως έγιναν και τα ξέρουμε πια. καλά. Η ιστορία δεν είναι μόνο μνημόσυνα τυπικά  αλλά και διδασκαλία. Να βλέπουμε τα λάθη και τα  διορθώνουμε. Ο έξυπνος μαθαίνει από τα λάθη του. Ο σοφός από τα λάθη των άλλων.

Τι θα μπορούσε να είχε γίνει;

Και τι γίνεται σήμερα για να μη μας  σαρκάζει ο Ιούλιος Καίσαρ ρωτώντας μας:  Ως πότε θα μας σώζει η δόξα των προγόνων μας;
Ω Έλληνες!

Αλλά αυτό πρέπει να αποτελέσει την αφορμή για μια άλλη συνάντηση  με τη θεματολογία αυτή και για ένα αλεξανδρινό καθαρό ουρανό και τη δίψα μας για αυτό.
Σας ασπάζομαι Αστραία
10  Φεβρουαρίου 2019
Θεσσαλονίκη, Ξενοδοχείο Παρκ